wat is huidkanker?

Wist je dat je huid het grootste orgaan is van je lichaam? Je huid beschermt je weefsels en organen tegen uv-stralen afkomstig van de zon en tegen andere externe invloeden. Naast die bescherming zorgt je huid er ook voor dat je steeds de juiste constante lichaamstemperatuur hebt. Je huid stuurt hiervoor via je zenuwbanen informatie naar je hersenen over warmte, koude, gevoel en pijn.

Je huid is opgebouwd uit drie lagen:

• je opperhuid (epidermis)
• je lederhuid (dermis)
• je onderhuids bind- en vetweefsel (subcutis)

In je opperhuid zijn twee erg belangrijke cellen aanwezig: de plaveiselcellen (keratinocyten) en pigmentcellen (melanocyten). Je pigmentcellen zorgen er door het aanmaken van melanine voor dat je huid zijn kleur heeft. Je huid gaat dat pigment aanmaken wanneer die wordt blootgesteld aan zonlicht (uv-stralen). Daarna wordt het doorgegeven aan de andere cellen in je opperhuid.

In je lederhuid zitten je bloed- en lymfevaten, zweetklieren, haarwortels met talgklieren, zenuwuiteinden en zintuigcellen.

Je onderhuidse bind- en vetweefsel bestaat uit vetcellen en fungeert voornamelijk als steunweefsel.

Er is niet maar één soort huidkanker. Er zijn verschillende soorten, afhankelijk van de cellen waaruit ze ontstaan. Er is een groot verschil in verloop en behandeling van de verschillende soorten huidkankers. De meest voorkomende huidkankers zijn basaalcelkanker (basaalcelcarcinomen of basocellulaire carcinomen) en plaveiselcelkanker (plaveiselcelcarcinomen of spinocellulaire carcinomen). Die zijn verantwoordelijk voor ongeveer 92 % van de huidtumoren. De overige 8 % van de huidkankers zijn melanomen, een kanker van de melanocyten. Ook al komt een melanoom een stuk minder frequent voor, het is wel de meest agressieve vorm van huidkanker

Ieder jaar krijgen ruim 1500 mensen in ons land een melanoom. Indien hij niet tijdig wordt herkend kan deze kanker levensbedreigend zijn. Algemeen komen kwaadaardige melanomen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Melanomen kunnen op alle leeftijden ontstaan maar komen het meest frequent voor tussen 30 en 60 jaar.

In een vroeg stadium kan een melanoom al naar uitzaaiingen in je lever, longen of hersenen leiden. Daarom is een vroegtijdige opsporing heel belangrijk. Naar schatting ontstaat een kwart van de melanomen vanuit een reeds aanwezige moedervlek. In de overige gevallen ontstaan melanomen zonder dat er voordien iets aan je huid te zien is.

Een melanoom kan op alle plekken van je lichaam opduiken. Er zijn toch een aantal voorkeursplaatsen. Bij vrouwen zal melanoom vaker voorkomen op de benen. Bij mannen is dat eerder op de romp. Soms treden ze ook op in je hals, op je armen of hoofd. Vrijwel uitzonderlijk kunnen ze ook op slijmvliezen ontstaan zoals in je mondholte, vagina of ogen.

Een tumor ontstaat niet altijd uit een pigmentvlek. Huidkanker kan ook ontstaan op een gave huid. Een moeder-, geboorte- of schoonheidsvlek is op zich geen reden tot paniek. Pas wanneer ze gaan veranderen van vorm, kleur of grootte is een onderzoek aangewezen. Ook als je vlekje jeukerig of schilferig wordt, gaat bloeden of verzweren is er mogelijk sprake van een risicogeval. Maak in dat geval een afspraak met je huisarts of een huidspecialist.

Om kenmerken van een melanoom te kunnen opsporen wordt vaak de ABCDE-regel gebruikt. Aan de hand hiervan kan je je vlekje beoordelen en verder laten onderzoeken wanneer er sprake is van:

• asymmetrie: een asymmetrische vorm of onregelmatigheden in grootte en/of dikte van het vlekje
• boorden: onregelmatige contouren van de vlek, op een of meerdere plaatsen
• color - kleur: de vlek is eerst vaak erg donker, daarna ontstaan verschillende kleuren door elkaar (licht- of donkerbruin, rood, blauwig, zwart …)
• diameter: een diameter groter dan 5 à 6 mm
• evolutie: het vlekje verandert van uitzicht, grootte, kleur of dikte

Als je pigmentvlek gaat bloeden of jeuken of als er zweervorming met korstjes ontstaat laat je de vlek ook best verder onderzoeken.

Het is niet altijd eenvoudig om een melanoom te identificeren. Soms zijn ze amelanotisch en vormen ze geen pigment waardoor ze niet de herkenbare donkere kleur hebben.

check-up door een dermatoloog

Dermatoloog Thomas Maselis adviseert: ‘Ga nooit onbeschermd zonnebaden. Vlakke zon op de huid is nog altijd de belangrijkste risicofactor voor huidkanker. Het aantal gevallen van huidkanker in België is op bijna twintig jaar tijd verviervoudigd: van 11.000 mensen in het jaar 2000 naar 44.000 mensen in 2018. Het kan tien tot dertig jaar duren vooraleer huidschade door onbeschermd zonnen resulteert in huidkanker. Check je huid zelf geregeld of laat je huid jaarlijks controleren door je huisarts of dermatoloog.’

zo spot je zelf huidkanker

Hoe sneller een melanoom wordt opgemerkt, hoe groter de kans op genezing. Vroegtijdige opsporing is dan ook van het allergrootste belang. Dit kan onder meer door zelf geregeld je huid te controleren, al vanaf je puberteit. Vraag gerust hulp aan iemand terwijl je dit doet. Het is immers niet gemakkelijk om alle vlekjes te kunnen checken. Op je rug bijvoorbeeld kan je niet overal goed bij.

Extra aandacht is vereist als volgende vlekken op je lichaam opmerkt.

een bruin van vorm veranderend vlekje
Dermatoloog Thomas Maselis: ‘Een bruin vlekje dat van vorm verandert op je huid is een terecht alarmsignaal. Bij een melanoom ontstaat er kanker in de pigmentcellen van je huid. Die cellen bewegen veel in je lichaam en daardoor kan de kanker zich snel verder verspreiden.’

kleine rode ruwe vlekjes
Dermatoloog Thomas Maselis: ‘Als huidkanker ontstaat in de spinocellen van je opperhuid, kan je kleine rode of lichtbruine ruwe vlekjes zien die soms schilferen. Die komen vaak voor op plaatsen op je huid die veel blootgesteld zijn aan de zon zoals je hoofd, hals, onderbenen of -armen, oren of de rug van je handen. Als deze vorm van huidkanker vroeg wordt gedetecteerd, is hij vrij goed te behandelen. Als hij te laat wordt opgemerkt is hij vaak al uitgezaaid naar de lymfeklieren. Twintig procent van de huidkankergevallen is van dit type.’

een rode bol met parelmoeren randje
Dermatoloog Thomas Maselis: ‘Basaalcelkanker is de meest voorkomende huidkanker. Op honderd gevallen zijn er zo’n zeventig van dit type. Basaalcelkanker is te herkennen aan een rode bol met een parelmoeren randje op je huid. Het lijkt op een wondje dat maar niet wil genezen en komt vaak voor op je hoofd, hals, romp of andere zones die veel zon gezien hebben. Eigenlijk is dit de minst kwaadaardige vorm van huidkanker omdat hij traag groeit en zelden uitzaait. Toch kan ook dit type in de diepte doorgroeien en de weefsels onder je huid aantasten als hij niet tijdig wordt ontdekt en behandeld.’

medisch onderzoek

Loop je een hoger risico op huidkanker? Doe dan zeker aan zelfonderzoek en ga regelmatig op controle bij een dermatoloog. Bijvoorbeeld wanneer er in je familie reeds mensen werden getroffen door huidkanker, of als je een erg grote moedervlek hebt. Een controleonderzoek is aangewezen als:

• je veel sproeten en moedervlekken hebt
• er reeds huidkanker in je familie voorkomt
• je als kind meer dan vijf keer ernstige zonnebrand opliep

Voor de behandeling van melanoom zal een team van artsen overleggen. Hierbij houden ze rekening met het stadium waarin de ziekte zich bevindt en hoe het gesteld is met jouw gezondheid in het algemeen.

Bevindt het melanoom zich nog in een vroeg stadium? Dan is de belangrijkste behandeling een operatie. Afhankelijk van de plaats, de dikte en de grootte van de tumor zullen de artsen bepalen of er nog een aanvullende behandeling noodzakelijk is. Daarbij nemen ze ook eventuele uitzaaiingen, je leeftijd en algemene gezondheid in overweging.  

Is het melanoom reeds uitgezaaid bij de diagnose? Dan kan een operatie overgeslagen worden en meteen worden gekozen voor een behandeling met medicijnen. Afhankelijk van het type melanoom kan dat immuuntherapie of doelgerichte therapie zijn.